Swego czasu książka George’a Friedmana, szefa amerykańskiej prywatnej agencji wywiadowczej Stratfor, zatytułowana “Następne 100 lat – prognoza na XXI wiek” wzbudziła w Polsce sporą sensację, bo nasz kraj w tej prognozie odgrywał poczesną rolę stając się w trakcie tego stulecia jednym z głównych globalnych mocarstw. Wystarczy zacytować za WIKIPEDIĄ końcowe etapy tej opowiedzianej przez Friedmana historii XXI wieku:
“To prevent Polish hegemony in Europe, the United States will ally with its former enemies Japan and Turkey, as well as the UK, to prevent Poland from dominating Eurasia, and will prevent Poland from making use of space for military purposes.”
No ale na razie do walki USA z groźbą polskiej hegemonii w Eurazji zostało jeszcze dużo czasu, więc proponuję zająć się innym fragmentem książki George’a Friedmana. Chodzi mi o fragment wstępu, w której opisuje on historię XX wieku robiąc mu “zdjęcia” co 20 lat. Nie mogłem znaleźć w bibliotece swojego egzemplarza książki Friedmana, więc przytoczę ten fragment w wersji angielskiej:
“Imagine that you were alive in the summer of 1900, living in London, then the capital of the world. Europe ruled the Eastern Hemisphere. There was hardly a place that, if not ruled directly, was not indirectly controlled from a European capital. Europe was at peace and enjoying unprecedented prosperity. Indeed, European interdependence due to trade and investment was so great that serious people were claiming that war had become impossible—and if not impossible, would end within weeks of beginning—because global financial markets couldn’t withstand the strain. The future seemed fixed: a peaceful, prosperous Europe would rule the world.
Imagine yourself now in the summer of 1920. Europe had been torn apart by an agonizing war. The continent was in tatters. The Austro- Hun gar ian, Russian, German, and Ottoman empires were gone and millions had died in a war that lasted for years. The war ended when an American army of a million men intervened—an army that came and then just as quickly left. Communism dominated Russia, but it was not clear that it could survive. Countries that had been on the periphery of European power, like the United States and Japan, suddenly emerged as great powers. But one thing 2 the next 100 y e ars was certain—the peace treaty that had been imposed on Germany guaranteed that it would not soon reemerge.
Imagine the summer of 1940. Germany had not only reemerged but conquered France and dominated Europe. Communism had survived and the Soviet Union now was allied with Nazi Germany. Great Britain alone stood against Germany, and from the point of view of most reasonable people, the war was over. If there was not to be a thousand- year Reich, then certainly Europe’s fate had been decided for a century. Germany would dominate Europe and inherit its empire.
Imagine now the summer of 1960. Germany had been crushed in the war, defeated less than five years later. Europe was occupied, split down the middle by the United States and the Soviet Union. The European empires were collapsing, and the United States and Soviet Union were competing over who would be their heir. The United States had the Soviet Union surrounded and, with an overwhelming arsenal of nuclear weapons, could annihilate it in hours. The United States had emerged as the global superpower. It dominated all of the world’s oceans, and with its nuclear force could dictate terms to anyone in the world. Stalemate was the best the Soviets could hope for—unless the Soviets invaded Germany and conquered Europe. That was the war everyone was preparing for. And in the back of everyone’s mind, the Maoist Chinese, seen as fanatical, were the other danger.
Now imagine the summer of 1980. The United States had been defeated in a seven- year war—not by the Soviet Union, but by communist North Vietnam. The nation was seen, and saw itself, as being in retreat. Expelled from Vietnam, it was then expelled from Iran as well, where the oil fields, which it no longer controlled, seemed about to fall into the hands of the Soviet Union. To contain the Soviet Union, the United States had formed an alliance with Maoist China—the American president and the Chinese chairman holding an amiable meeting in Beijing. Only this alliance seemed able to contain the powerful Soviet Union, which appeared to be surging.
Imagine now the summer of 2000. The Soviet Union had completely collapsed. China was still communist in name but had become capitalist in practice. NATO had advanced into Eastern Europe and even into the former Soviet Union. The world was prosperous and peaceful. Everyone knew overture that geopolitical considerations had become secondary to economic considerations, and the only problems were regional ones in basket cases like Haiti or Kosovo. Then came September 11, 2001, and the world turned on its head again.
Jak widać Friedman rozpoczyna swoją książkę od pokazania jak dramatyczne, często nieoczekiwane i szybkie zmiany następowały na świecie w XX wieku.
Od jego ostatniego “zdjęcia” z 2000 roku upłynęło już kolejne 20 lat, więc przydałby się podobny do powyższych opis sytuacji na świecie w 2020 roku. Wiemy, że opis z 2000 roku, w którym USA wydawały się po prostu jedynym pozostałych hipermocarstwem, pozostał aktualny bardzo krótko. Od marca 2000 zaczął się silny krach na amerykańskich giełdach, a 11 września 2001 nastąpiły ataki terrorystyczne na USA, które stały się dla tego kraju pretekstem do wojen na w Afganistanie i Iraku, których koszty przyczyniły się do największego od czasów Wielkiej Depresji kryzysu gospodarczego z lat 2007-2009, z którego jednak USA – i w większej lub mniejszej mierze reszcie świata – udało się z czasem wydobyć (kosztem kolejnego wzrostu zadłużenia).
Do lutego można było donosić wrażenie, że zdjęcie świata z 2020 roku będzie nieco podobne do tego z początku 2000 roku: indeksy amerykańskich giełd na początku roku biły historyczne rekordy tak jak w I kwartale 2000 roku. Tym razem zmiana nadeszła jeszcze szybciej, bo już w lutym wraz z wybuchem pandemii koronawirusa. Pandemia narodziła się w Chinach, które w okresie minionych 20 lat wyrosły na główne zagrożenie dla amerykańskiej globalnej hegemonii, ale ChRL dosyć szybko, jak się wydaje, poradziła sobie z zagrożeniem w przeciwieństwie do USA, w których w ostatnich dniach liczba nowych zakażeń osiągnęła rekord (50 tysięcy dziennie). Niewątpliwie jest to spore upokorzenie dla USA, w których z powodu tego “prezentu” od głównego rywala do globalnej hegemonii zmarło już ponad 130 tysięcy osób. To więcej niż liczba Amerykanów, którzy zginęli walcząc w I Wojnie Światowej (116, 5 tysiąca) czy wojnie w Wietnamie (58,2 tysiące). Dodatkowo w kwietniu wysokość stopy bezrobocia wrosła w USA do najwyższego poziomu od 80 lat. Kolejne 20-lecie zaczęło się więc dla USA od spektakularnej katastrofy, której źródło tkwiło w kraju postrzeganym jako główne zagrożenie dla amerykańskiej hegemonii.
Mamy już lato 2020, więc zapraszam uwolnienia wyobraźni i do łikendowej dyskusji na temat tego, co czeka nas na świecie w ciągu następnych 20 lat. Można zacząć od skonfrontowania się z wizją George’a Friedmana, w której w tym okresie dochodzi do rozpadu i Chin i Rosji i wyłonienia się mocarstwowego statusu Japonii, Polski i Turcji.
Podsumowanie: