Opiszmy sobie skrótowo sytuację na świecie:
- Niemcy się jednoczą.
- W Europie powstaje Unia Monetarna, której „chorym człowiekiem” okazuje się Grecja.
- W gospodarce światowej utrzymuje się uporczywa presja deflacyjna.
- Globalny hegemon próbując zabezpieczyć dostawy kluczowego surowca przeprowadza dwie zagraniczne wojny, które spotykają się z krytyką dużej części światowej opinii publicznej.
- Globalny hegemon traci status największej gospodarki świata.
- Wdrożone reformy gospodarcze wprowadzają jeden z azjatyckich krajów na ścieżkę prowadzącą do uzyskania statusu mocarstwa.
- W nowopowstających sektorach gospodarki pojawiają się gigantyczne monopole.
Mniej lub bardziej wierny opis naszych czasów?
Przyjrzyjmy się dokładniej (większość cytatów z WIKIPEDII):
- Niemcy się jednoczą.
„Zjednoczenie Niemiec (1866-1871) – kilkuletni proces jednoczenia państw niemieckich, zakończony proklamacją II Rzeszy.”
- W Europie powstaje Unia Monetarna, której „chorym człowiekiem” okazuje się Grecja.
„Łacińska Unia Monetarna – porozumienie monetarne zawarte w 1865 roku przez Belgię, Francję, Szwajcarię, Luksemburg i Włochy, a z czasem rozszerzone na inne państwa i istniejące do 1926 roku.(…)
Kolejnym krajem fałszującym wspólny pieniądz była Grecja, która zaczęła bić złote drachmy z obniżoną zawartością kruszcu. Proceder trwał przez 10 lat, po czym w 1908 roku inne państwa unijne wykryły fałszerstwo i usunęły Grecję z unii”
- W gospodarce światowej utrzymuje się uporczywa presja deflacyjna.
”The Great Deflation or the Great Sag refers to the period from 1870 until 1890 in which world prices of goods, materials and labor decreased, although at a low rate of less than 2% annually.This is one of the few sustained periods of deflationary growth in the history of the United States. This had a negative effect on businesses in established industrial economies such as Great Britain while simultaneously allowing strong growth in the United States which was just beginning to industrialize. See: Long depression.”
- Globalny hegemon próbując zabezpieczyć dostawy kluczowego surowca przeprowadza dwie zagraniczne wojny, które spotykają się z krytyką dużej części światowej opinii publicznej.
„I wojna burska 1880-1881 (…)
W 1886 r. w Transwalu i Oranii zostały odkryte bogate pokłady złota i diamentów. Kraje te ogarnęła wtedy gorączka złota i z Europy, głównie z Wielkiej Brytanii, przybyło tysiące osadników żądnych wzbogacenia się. W celu zawładnięcia złotodajnymi terenami w 1895 r. Brytyjska Kompania Południowoafrykańska podjęła próbę ich podbicia. Burowie rozbili jednak oddziały wojskowe Kompanii, a wtedy Wielka Brytania zaczęła przygotowania do wojny, przerzucając duże oddziały wojsk do Afryki (głównie z Kanady, Nowej Zelandii i Australii).
II wojna burska 1899-1902 (…)
Druga wojna burska rozpoczęła się w 1899 r. i mimo początkowych sukcesów burskich w ciągu niespełna roku Transwal i Orania zostały opanowane przez Brytyjczyków.”
- Globalny hegemon traci status największej gospodarki świata.
„The US has been the global leader since it overtook Britain in 1872”
- Wdrożone reformy gospodarcze wprowadzają jeden z azjatyckich krajów na ścieżkę prowadzącą do uzyskania statusu mocarstwa.
„Okres Meiji (1868-1912)(…)
W 1868 rozpoczął się proces gwałtownych zmian i modernizacji na wzór zachodni, zw. restauracją Meiji. (…)
Zmieniono strukturę gospodarki, przekształcając Japonię ze słabego kraju rolniczego w szybko rozwijający się kraj przemysłowy (przemysł maszynowy, stoczniowy, włókienniczy). (…)
Zmodernizowano liczne dziedziny życia.
Rząd dążył do unowocześnienia kraju i dostosowania obcych kulturowo wzorów do japońskich realiów i tradycji. Dzięki temu zlikwidowano zacofanie i zachowano narodową tożsamość.(…)
Zadbano także o interesy Japonii na arenie międzynarodowej, ochronę jej suwerenności oraz doprowadzono do uzyskania przez nią statusu mocarstwa na Dalekim Wschodzie.”
- W nowopowstających sektorach gospodarki pojawiają się gigantyczne monopole.
“America’s economy grew by more than 400% between 1860 and 1900.
Technological advances, expanding population, improved transportation, financial innovation, and new business practices combined to fuel this economic growth.
“Titans of Industry” like John D. Rockefeller, Andrew Carnegie, and J.P. Morgan built monopolies and revolutionized business practices.
Laissez faire ideology called for little or no government regulation of economic affairs.
Unskilled urban workers did not share in economic gains, instead enduring great poverty”
Wniosek? Obecne czasy bardzo przypominają te sprzed 4 pokoleń z okresu, który w naszym kraju można opisać jako czasy pomiędzy powstaniem styczniowym a I wojną światową.
Oczywiście ktoś sceptyczny mógłby powiedzieć, że tą metodą można udowodnić podobieństwo obecnych czasów do dowolnego okresu z przeszłości. Pewnie i tak, ale ja do przedstawionego wyżej historycznego “rymu” ma pewną słabość z kilku powodów.
Po pierwsze wierzę, że by historia mogła się powtórzyć, musi być najpierw zapomniana. Generalnie nasza bezpośrednia świadomość historyczna sięga tam, gdzie sięgają opowieści naszych dziadków, czyli trzy pokolenia wstecz (w uproszczeniu: pokolenie wstecz – stan wojenny, dwa pokolenia wstecz – II wojna światowa, trzy pokolenia wstecz – I wojna światowa). Historia sprzed 4 pokoleń – w naszym przypadku generalnie okres sprzed I wojny światowej, to już zupełnie świat zupełnie odmienny od naszego, o którym wiemy niewiele i do którego możemy jedynie próbować zaglądać czytając prace historyków czy też zapoznając się ze sztuką tego okresu.
Po drugie ten rym pasuje mi do teorii cykli hegemonicznych stworzonej przez urodzonego w Poznaniu George’a Modelskiego, która postuluje, że następny okres wojny o globalną hegemonię analogiczny do tego z lat 1914-1945 rozegra się w latach 2030-2050. W tej analogii mamy obecnie okolice 1899 roku.
Po trzecie wreszcie nie ja pierwszy wpadłem na ten pomysł. O tym, że żyjemy w nowym “Wieku pozłacanym”, jak Amerykanie nazywają okres pomiędzy wojną secesyjną a rozpoczęciem konfliktu z Hiszpanią o Kubę w 1898 roku pisze od jakiegoś czasu niejaki Paul Krugman, który w 2008 roku dostał nagrodę Nobla, więc wbrew pozorom być może jednak coś tam wie.
Francuzi okres od wojny francusko-pruskiej z 1871 roku do I wojny światowej określają jako “la Belle Époque”. I z Francji pochodzi Marx naszych czasów, czyli ekonomista Tomasz Piketty. Jego wydana w 2013 roku książka “Capital in the Twenty-First Century” zawierająca krytykę “optymistycznych” tez Simona Kuznetsa sprzed dwóch pokoleń (“growth is a rising tide that lifts all boats“) całkiem świadomie nawiązuje do wydanego w 1967 “Kapitału” Marxa. Według Pikkety’ego:
” (…) the world is reverting to the Belle Epoque of the late 19th and early 20th centuries (…)”
Jak widać przedstawiona przeze mnie powyżej analogia historyczna jest całkiem na poważnie rozważana na świecie. Tak więc myśl, że żyjemy w czymś w rodzju odpowiednika “Belle Époque“, warta jest kontemplacji.
Osobom zainteresowanym tematem można zalecić sięgnięcie po “Lalkę” Prusa lub “Czarodziejską Górę” Tomasza Manna. Artyści coś tam chyba instynktownie wyczuwają, bo i jedna i druga powieść trafiła w tym roku na teatralne sceny.